Recommoning practice

Onder de noemer ‘Recommoning Practice’ werkten we de voorbije jaren rond het thema ‘Reclaiming Art Residencies’. In dit project liep van 2017 tot 2022 waarin we op zoek gingen naar manieren om gemeenschappelijke bronnen te creëren voor kunstenaars waarbij we vooral de relatie tussen ‘hosting organisation’ en kunstenaar onderzochten. Van ‘(un)commoning’ waarbij we collectieve lees- en debat sessies deden over de exclusie van niet-commoners, tot het omvormen van het residentie programma tot een collectief door kunstenaars beheerd project inclusief de selectie, budgetverdeling en evaluatie en documentatie methodes. We gingen verder in op manieren van collectief documenteren, collectief programma maken en gelijkwaardige en niet hiërarchische inbreng in de jaarlijkse sprint, summercamps, artistieke (collectieve) residenties en introductieweken. 

Vòòr deze periode, van 2009 tot 2017, bestond het artistiek programma uit een eerder klassiek gecureerd programma van jaarlijks 2 individuele residenties en een 10 daagse summercamp. Desalniettemin zochten we ieder jaar naar centrale onderzoeksvragen op organisatorisch vlak zoals: correcte vergoedingen, inspraak, eigenaarschap en vormen van logistieke ondersteuning door de makers community, buren en partners. De artistieke werking was zodoende nooit routine, maar zuurstof en brandstof voor de zelfreflectie voor een organisatie die een lokale makers gemeenschap en een internationaal artistiek programma combineerde. Welke rol we spelen in een breder veld? Welk aspect in het zelfonderhoud van de kunstenaar ondersteund kan worden door een host? En steeds vaker ook, op welke manier we communiceren, documenteren en archiveren,waren de vragen die aanzetten tot steeds verdere herdenking van de formats waarmee we werkten. 

Vanaf 2023 bouwen we verder op alle inzichten uit de verleden projecten onder de noemer Collected/Collective memory waarmee we dieper duiken in het begrip collectiviteit als belangrijk concept bij het begrip van de commons. De sociologische benadering van het begrip collective Memory (naar Jeffrey Click, 1999) omvat sociale manifestaties van historische gebeurtenissen en collected memory doelt op de verzameling van individuele verhalen die een beeld geven van hoe we het verleden herinneren, vaak beschouwd als collective memory. Dit gaat uit van een gemeenschap die bestaat uit de som van haar leden en veronderstelt dat een simpele bevraging van haar leden volstaat om het collectieve geheugen te vatten. Hiermee rijst de vraag ‘wie’ er wordt bevraagd en ‘waar’ de vraag vandaan komt. Studies tonen aan de het collectieve geheugen van verschillende groepen over hetzelfde verleden heel verschillend kunnen zijn. Dit leidt tot de conclusie dat collectief geheugen nauw verbonden is met de identiteit van de groep. 

  In de context van Timelab waar (zelf)reflectie een belangrijke drijfveer is voor de organisatie*, is het zelfbewustzijn van hoe het collectieve geheugen tot stand komt, essentieel. 

  1.  Sprinting bepaalt het ritme op lange termijn

 De jaarlijkse sprint is een vierdaagse bijeenkomst waarbij leden van het netwerk van kunstenaars gelinkt aan de organisatie samenkomen. Het doel is op een reflectieve manier aan kennisuitwisseling doen. Dit doen ze door rond een centraal thema hun kennis samen te brengen en dit tenslotte in een collectieve documentering te delen met anderen buiten de groep. 

 Ieder jaar kunnen de sprinters een onderwerp voorstellen. Hierover wordt samen beslist welk thema het meest relevant is. Vervolgens stuurt het team van Timelab een uitnodiging naar de groep waarin het thema omschreven staat. Op basis daarvan doen alle kandidaten een voorstel van inbreng. Dit kan een workshop zijn of een andere manier van kennis inbrengen over het thema. Hieruit kiest de groep collectief maximaal 6 bijdragen. Deze personen nemen deel aan de 4daagse samen met het team van Timelab. Timelab voorziet een budget dat alle kosten van de deelnemers dekt. Dit is catering, accommodatie, transport en een dagvergoeding voor de werktijd. 

2.  Residenties onderzoeken in de praktijk

Verschillende kunstenaars ontmoeten elkaar in en rond de projecten en ruimte van Timelab. Het gebouw en de projecten vormen zo placeholders voor de individuele verhalen van de kunstenaars. Collected memory. Het labo van de Knotfactory werd een demoruimte waar verschillende kunstenaars een bijdrage aan leverden. Residenten laten hun sporen achter in de ruimte en op de wiki. De ‘onboarding’ van een nieuwe resident gebeurt mede door de vorige resident. 

2023 staat in het teken van deze kruisbestuivingen. De drager van deze uitwisseling is het collectieve project Waterlab waar 4 teams met telkens kunstenaars per team betrokken zijn. 

Tina De Gendt, Freja Nielsen, Tineke De Meyer en Katherine Ball. Kunstenaars met meer ervaring in het werken in Timelab nemen een coachende rol op. Jesse Howard, Thomas Lommée, Lieven Standaert, Duncan Speakman en Alaa Abu Assad. Voor ieder van de kunstenaars voorzien we een op maat formule van residentie gaande van de presence residentie waarbij de kunstenaar vooral aanwezig is en geen productie op presentatie druk ervaart, over klassieke residentie formules waar de kunstenaar ondersteuning krijgt in eigen werk tot creatieopdrachten die een vooraf bepaald eindresultaat beogen. Voor de presence residentie trekken we 2 x 3 maanden + vergoeding uit. De voorjaarsresidentie vullen we in via het netwerk, de najaarsresidentie door een open call. 

Reflectie en mentoring voorzien waar nodig de sprinters Zeljko Blace, Andrew Paterson, Rasa Alksnyte, Stefan Klein, Vanessa Brazeau. Coordinatie, logistieke en communicatie ondersteuning neemt architecte Evelien Pieters op samen met het team van Timelab.

 Voor iedere bijdrage zoeken we een passende vergoeding en afsprakenkader. Wel is het zo dat iedereen documenteert en zo bijdraagt aan een transparante kennisopbouw en -overdracht.

3.  Shadowing van cultuurwerkers contextualiseert de inzichten

Door uitwisseling tussen cultuurwerkers die in kunstenhuizen met residentiewerking en/of ruimtelijke vraagstukken te maken krijgen, vergroten we de veerkracht en impact van het netwerk van kunstenorganisaties. We leren over de impact van de culturele, economische en politieke context. Ook hier wisselen we minder en meer ervaren deelnemers af. In 2023 zijn het Lamar Nassir uit Azerbejan, Sophie Jerram uit Nieuw Zeeland, Jo Landslowne van Bristol en Iva Cukic uit Belgrado.

(*)De bestaansreden van Timelab is het brengen van ruimtelijke veerkracht in de wereld. Denk hierbij aan de fysieke ruimte en architecturale omgeving in de vorm van elastische en verwelkomende ruimte. Maar evengoed mentale ruimte, culturele of sociale ruimte en hoe deze op elkaar in- en doorwerken.