Shared Space

Ruimte maken in de stad

Ruimte in de stad is schaars. Er is nog maar weinig onbestemde publieke ruimte, maar ook private ruimte timmeren we steeds meer dicht met allerlei voorbestemde functies. Iedere m² telt en moet gekapitaliseerd worden. Deze doorgedreven efficientie van ruimtegebruik zorgt voor een tekort aan zuurstof en de steeds meer drukkende behoefte aan vrije en onafgewerkte ruimte. De elasticiteit van ruimte bepaalt de inclusiviteit van ruimte. Onbestemde ruimte heeft veelal littekens en herinneringen, maar is daarom nog niet altijd voorbestemd voor toekomstig gebruik. De site van Timelab is zo een plek met veel littekens en herinneringen, maar evenveel dromen en wensen voor de toekomst.

Rol van Timelab in de buurt

Als culturele organisatie zien we onszelf een rol spelen in de buurt. We willen bijdragen aan een gezonde leefomgeving voor alles wat leeft en samenleeft. Na een grondige exploratie van de buurt over meer dan twee jaar, zijn we ervan overtuigd dat onze rol niet bestaat in het organiseren van nog meer cultureel aanbod of ontmoetingsmomenten. Er zijn tal van initiatieven in de buurt. Er is een actief buurtcomité en buurthuis dat zeer goed werk levert. Er zijn de 10tallen sociale werkers die hun actieterrein ook deze buurt omvat. Er is een overvloed aan culturele activiteiten en events. Vanuit het DNA van Timelab, dat we zouden kunnen omschrijven als een streven naar 'ruimtelijke veerkracht' en waarbij we op trachten verbroken systemen te verbinden zien we onze rol als een onderzoekende en bevragende actor.

Een verdien- en beheersmodel

Een van die cruciale vragen staat hierboven: hoe maken we ruimte vrij in een overvolle stad? Dit is niet alleen een verhaal van ruimte, maar nog meer van het verdien- en beheersmodel van ruimte. Het is onder druk van deze componenten dat ook ruimte in de verdrukking komt. Maar hoe kunnen we dit omdenken?

Hoe de ruimte tot stand kwam, lees je hier. De ambitie is om minstens de totale kost van de ruimte te kunnen financieren door het gedeelde gebruik, zodat de kunstenwerking haar vrijheid als autonome kunstenplek met een vrije stem kan behouden. Tegelijkertijd hebben we ervoor gekozen om de ruimte niet op te delen en onder te verhuren, want dat zou indruisen tegen de bestaansreden van deze plek: vrije en onafgewerkte ruimte creëren die inclusiviteit bevordert en verbroken systemen verbindt. De kracht van de projecten van

Decentraal - centraal : een spectrum

Timelab bestaat in de praktische aanpak, reflectieve processen en hyperdiverse inbreng vanuit verschillende perspectieven. We slagen er steeds opnieuw in om domeinen, concepten, mensen en hun visies vanuit een absolute gelijkheid samen te brengen. We maken geen onderscheid tussen doeners en denkers, tussen theorie en praktijk, tussen rijk en arm, tussen veel diploma's of niet, tussen strategisch en hands-on.

De manier waarop we met onze ruimte omgaan als gedeelde ruimte volgt dezelfde logica: praktisch, reflectief en diverse standpunten. Daarom is een adequaat beheersmodel of governance structuur net zo cruciaal.

Mede dankzij de Timelab Academy zijn we ons steeds meer gaan specialiseren in het beheersmodel van gedeelde plekken.

Een decentraal of centraal beheersmodel is te begrijpen op een spectrum waarbij de vorm van eigenaarschap en tijd van gebruikname van het gebouw een cruciale rol speelt. Heb je te maken met een publiek gebouw van een lokale overheid die tijdelijk gebruikt wordt zoals bij N.E.S.T. (2017), dan is een veel radicalere vorm van decentralisatie van het beheer mogelijk. Zo werd in dit project een cooperatieve venootschap opgericht om de vele coöperanten samen te laten functioneren als beheerders en dus contractant met de stedelijke overheid. Bij een project zoals RSL op Post is dan weer een veel langduriger gebruik gewenst en is het pand eveneens van de lokale overheid. De continuiteit heeft baadt bij een meer gecentraliseerde aanpak waarbij de stedelijke overheid een rol speelt. In maakleerplek in Leuven zien we dan weer een pand van de overheid dat voor een periode van 4 jaar in beheer van een groep gebruikers wordt gegeven die zich verenigen in een vzw.

In het kader van het project CCSC publiceerden we beleidsaanbevelingen om lokaal commons-initiatieven en beleid dichter bij elkaar te brengen. Je kan het boek hier raadplegen.

Commoning

De vermelde voorbeelden tonen aan hoe de context bepalend is voor het gekozen governance model. Om die keuze te kunnen maken, kunnen we terugvallen op een rijkdom aan publicaties en onderzoek over commoning praktijken. We gebruiken het woord Commoning naar analogie met het werk van Silke Helfrich die verwijst naar de transformatieve kracht van commoning als een proces. Helfrich onderscheid zich hier van het werk over Commons geinspireerd door Elenor Ostrom door haar focus op de relationele dimensie van menselijke interactie die zorgt voor een interne dynamiek van 'commoning'. Dat het begrip van het menszijn gekoppeld is aan een begrip van 'identiteit' en 'sociaal gedrag, normen en praktijken' is volgens Helfrich een cruciaal aspect van het theoretisch onderzoek naar de kracht van commoning in de huidige samenleving. Deze benadering ligt tevens aan de basis van het gebruik van een 'patronentaal' die het proces van transformatie zichtbaar maakt en faciliteert. Eenzelfde aanpak met patronen is de basis van het incrementeel ontwerpproces van de Timelab Academy.

Met Timelab en de Timelab Academy zijn we sterk geinspireerd door deze benadering. Precies omdat we vanuit de praktijk, met mensen in relatie tot elkaar en de omgeving op zoek gaan naar manieren van samenwerken en -leven.

Met het onderzoeksproject Shared Space gaan we op zoek naar een herinterpretatie van de rol van een culturele actor in een buurt. Hierbij laten we ons inspireren door het proces van commoning zoals omschreven door Helfrich en streven we naar een werkbaar verdienmodel zonder verlies van vrije ruimte en gebaseerd op een centraal-decentraal organisatiemodel dat past bij de context van Timelab.

#redefiningculturalspace